रातभर चन्द्रमा खसिरह्यो

पुराना दिन पुराना लुगा होइनन्, मनलाग्दा टक्टकाउन मिल्ने।
पुराना कैयौं दिन यस्ता हुँदारैछन्, जो भित्री दिमागमा चेपिएर बसेका हुन्छन्, कहिलेकाहीँ ती चेप उक्किन्छन्।
शिवरात्रिको तयारीसहित पशुपतिका भर्‍याङ, चेप र घुम्तीहरूमा धुवाँ बेस्मरी उड्न थालेपछि, नांगा बाबाहरूले हातमा झाडु समाएर आशीर्वाद दिने तयारी गरिरहँदा अचानक पुराना दिन मेरा आँखामा झलझली आउन थालेका छन्, एकपछि अर्को। एल्बमका पाना
पल्टाएजस्तो।
ती कैलाली कटाक्षेका पुराना दिन हुन्थे। नेपालको नक्सामा त्यो कटाक्षे बजार एउटा सानो थोप्लो थियो, अहिले त्यो मेटियो। त्यो वास्तवमा हटेरू बजार थियो। हटेरू आउन छाडे, बजार सक्कियो। भन्छन्, निभ्ने बत्ती चहकिलो बल्छ। झर्ने फूल पूर्ण फक्रिन्छ।
उठ्ने बजार सायद, कटाक्षेझैं, रहस्य भरिएका र चकचके हुन्छ। कटाक्षेको छेउबाट बग्ने अमौरीखोला अहिले पनि बग्दो होला, पूर्वतिरको छत्तिवनको जंगलमा वयर त्यसैगरी पाक्दो होला, तर ती चकचके ठिटाहरू अब कतै छैनन् होला, जसको पंक्तिमा म पनि हुन्थेँ। सायद, ती ठिटाहरूको नाक र ओठबीच यौवनका जर्जर रौं पलाए होलान्।
भेट हुँदा सोध्लान्, बच्चालाई कस्तो छ?
म त्यति बुढो होइन, मानौं आत्मकथा नै थालूँ। कति यस्ता कुरा हुँदारैछन्, जो अरूलाई सुनाउन, ठूलै लेखक हुनुपर्दैन, न त अखबारी नाम।
त, थालूँ अब?
जाडो भर्खरै आफ्नो कोट फुकालेर हिँडिसकेको थियो। शरीरका कापकापमा बिस्तारै छिपछिप पसिना निस्किन थालिसकेका थिए। र, कटाक्षेमा शिवरात्रिको ठूलै प्रतीÔा थियो।
शिव त कहाँ आउँछन् र?
ती त श्रीस्वस्थानीका पन्नामा चुपचाप फकिर्एर निदाइसकेका हुँदाहुन्। शिवरात्रिमा बजारका बैंसको पहिलो खुट्किलो टेकिसकेका युवकलाई छाडा साँढेझैं बजारमा लठारिएर हिँड्न छुट थियो।
अरूले भनून् पनि के?
भन्थे, छौडाहरूलाई शिवरात्रि लाछ। एउटा ग्याङ तयार हुन्थ्यो, जो छत्तिवनका जंगलमा पुगेर रूख गिँड्थे। ती गिड लतारिँदै बजारछेउ आइपुग्थे। र, चाङ लाग्थे। शिवरात्रिको दिन ती रूखका गिँड झर्झरी बल्थे। नाचगान हुन्थ्यो। ठूलो स्पिकरमा फिल्मी गीत बज्थे।
रतन खुब उफ्रीउफ्री नाच्थ्यो। बच्चामा 'भुरुरुरू' कराउँदै साइकलको टायर गुडाउँदा-गुडाउँदा उसका ओठ तलतिर लप्रिएका थिए। कहिलेकाहीँ गाउँतिरका ठिटा पनि डान्स कम्पिटिसनमा भिड्न आइपुग्थे। दुवै टिमबाट एक-एकजना नर्तक छानिन्थे र नाच्न थाल्थे। नाच्दा-नाच्दै मुक्कामुक्की सुरु हुन्थ्यो, त्यसपछि अगुल्टा हानाहान।
दुवै ग्याङका कोही पनि एक्लै हिँड्दैनथे। कम्तीमा बैशाखसम्म। नयाँ वर्Èपछि, पुरानो रिसराग मेटिन्थ्यो।
ती दिन कतै छापिएका हुँदा हुन्, त त्यसको मुन्तिर लेखिएको हुँदो हो, २०५१ साल। २०५१ को शिवरात्रि त्यस्तो रहेन। सुनिलले बिहानैदेखि योजना बनाएको थियो, पथरैयामा फिल्म हेर्न जाने। सुनिलको बजारमै चुरा पसल थियो। तिकुनियातिरबाट कटाक्षे आएको ऊ 'हिन्दी फिल्म'को ठूलो फ्यान थियो। मिथुनको 'दलाल' फिल्म सातपल्ट हेरेको छु, भन्दै गर्व गर्थ्यो। ऊ नै यसरी फिल्म हेर्ने योजना बनाउन खप्पिस थियो।
पथरैयाका रमेश थापाको भिडियो थियो। भिडियो चलाउनु कानुनविपरीत मानिन्थ्यो। त्यसैले हामी फिल्म हेर्न लुकीलुकी त्यहीँ पुग्थ्यौं। कटाक्षेमा रहेको एउटामात्र चौकीबाट प्रहरीलाई पथरैया पुग्न सजिलो थिएन। आठ-नौ किलोमिटर त हुँदो हो।
त्यो बाटो भने हाम्रा लागि लामो थिएन।
हामी त्यो जोसमा थियौं, मानौं दुई पाइलामै उफ्रिएर त्यहाँ पुग्छौं। असारका झरीमा हामी हिलो टेक्दै पथरैया पुग्थ्यौं। झन्, खडेरीका दिन झरेका सालका पात 'सरप-सरप' बजाउँदै हिँड्दा हिँडेकै थाहा हुँदैनथ्यो।
यसपल्ट पथरैया जाने टोली एघारसदस्यीय बन्यो। एकजनाको पाँचका दरले पचपन्न रुपैयाँ उठ्ने भयो। फिल्म चल्थ्यो, साठी रुपैयाँमा।
'केटा हो,' सुनिलले नै भन्यो, 'अर्को पाँच मै थप्छु।'
मलाई थाहा थियो, केटाहरू एउटा फिल्म मात्र हेरेर फर्किनेवाला थिएनन्। मौका पर्‍यो भने 'हेर्न नहुने फिल्म' पनि हेर्नेवाला छन्।
मैले घरमा हतारहतार खाना खाएँ।
'काँ जान यत्तिको हतारिया छस्?' आमाले सोध्नुभो, 'बाले भर्कुछन्।'
'त्यै चौराहा हो।' मैले कुपुकुपु भात निलेँ, 'एकैछिनमा आउँछु।'
घरबाट निस्किँदा बा कतै देखिनुभएन।
पाकेको बेलजस्तो घाम बिस्तारै पथरैयातिर हिँडिरहेको थियो। टोली चौराहामा जम्मा भयो। सबै घरमा कुनै न कुनै बहाना बनाएर आएका थिए। आज कम्तीमा घरमा खोजी हुँदैन, सबैलाई थाहा थियो।
'ल केटाहरू' तैयार हुनुहुन्छ?' सुनिलले सोध्यो।
जुलुसमा 'जिन्दावाद' भनेझैं सबैले ठूलो आवाज निकाले।
'देर हुन्छ ' हिडौं।' सुनिल पनि उत्साही भो।
एकहुल केटाहरू बसपार्कतिर निस्किए।
बिस्तारै चिप्लेकिराको गतिमा टोली बजारबाट बाहिरियो। पथरैया पुग्ने दुई बाटा थिए, एउटा गाउँभित्रभित्रै। एउटा जंगलैजंगल। गाउँमा कोही केटा भेटिए, फेरि फाइट पर्ला भन्ने डर।
'आज त चेन बोक्न पनि बिर्सेछु।' एउटाले भन्यो।
'नडरा ' मैले पुलिस जुत्ता ला'छु।' अर्कोले भन्यो।
उही पुलिस जुत्ता क्या। चुच्चामा फलाम जडिएको। त्यसले, लात्ती हिर्कायो भने तीनदिन पछिबाट दुख्न सुरु हुन्छ। निलो दाग बस्छ।
बिस्तारै ग्याङ सालघारीभित्र पस्यो, जसरी कमिलाको लस्कर अँध्यारो दुलोमा पस्छ।
'
घना जंगलमा चराहरू गुँड फकिर्रहेका थिए। बाँदर तर्सिंदै एउटा हाँगाबाट अर्कोमा झ्वाम्म हाम फाल्थे। बिस्तारै झ्याउँकिरीहरू कराउन थालिसकेका थिए। बेलाबेला घामका पहेँला मसिना धार पातबाट जोगिँदै भुइँसम्म आइपुग्थे।
सुनिलले पोलिथिन ब्यागमा गिलो-गिलो केही बोकेको थियो।
'के हो' पलास्टिकको?' एउटाले सोध्यो।
'खुवा हो।' सुनिलले गर्व गर्‍यो।
'खाम् न त।' अर्को सुनिलको नजिक गयो।
'एकछिन पछि खानुपर्छ।' सुनिलले कुटिलतापूर्वक भन्यो।
हामी सालमा पात बजाउँदै जंगलकै बाटो हिँड्यौं। बेलाबेला सबै घुटुक्क थुक निल्दै सुनिलको हातमा झुन्डिरहेको पोलिथिन ब्यागतिर हेर्थे।
'ल केटा हो।' एउटा ठूलो सालको रुखमुन्तिर टक्क अडिएर सुनिलले भन्यो, 'अब खुवा खाऊ।'
केटाहरूले ठूलो स्वरमा हल्ला गर्दै पोलिथिन ब्यागतिर हेरे।
रुखको फेदमा टुक्रुक्क बसेर सुनिलले ब्याग खोल्यो। आहा खुवा। खुवाको बासनाले भित्री च्यापु रसाएर आयो।
'ल थाप।' सुनिलले भन्यो।
सबैले हत्केला थापे, सुनिलले प्रसादझैं खुवा सबैका हत्केलामा राखिदियो।
जाबो खुवा त एकै गाँस भयो।
खुवा खाइसकेपछि सबैले सालका पातले हातमुख पुछे। एकदुई जनाले धमिराका ढिस्कामा लात्ती हिर्काए। खुवा खाइसकेपछि अलिअलि धुम्म भयो मलाई त। म सबैभन्दा पछि परेँ। बेलाबेला त्रसित म ग्याङको बीचमा पस्थेँ, तर खोई किन हो, पछि पर्दै जान्थँे।
बल्लतल्ल जंगल सकियो। थारू गाउँ आयो।
गरप-गरप हिँडिरहेका हामीलाई देखेर थारू गाउँका सुंगुर र कुकुर बेस्मारी कराउन थाले। धुलो उड्न थाल्यो। घर फर्किरहेका केही मानिस हामीलाई अचम्म मान्दै हेर्थे।
'कता हिँड्यौ?' एकदुई जनाले सोधे पनि।
'पथरैया।' केटाहरू जोसमा भन्थे।
मलाई थाहा थिएन, के भइरहेछ। हिँड्दा बाटो तलमाथि-तलमाथि ढल्किरहेको थियो। बाटाभित्रको पानी छल्किएजस्तो।
हामी पथरैया पुग्यौं। सुनिलको चिमचिमे घडीमा त्यसबेला सात बजेको थियो।
भिडियोको साहु रमेश गाइँगुइँ आवाज सुनेर होला घर बाहिर आइपुग्यो। ऊ भीड देखेर दंग भयो।
'दाइ, हामी फिल्म हेर्न आयौं।' सुनिलले भन्यो।
'हुन्छ।' उसले भन्यो, 'नयाँ-नयाँ फिलिम आछन्।'
'कत्तिमा चलाउने, दाइ?'
'नयाँ फिलिम हो, सत्तरी रुपैयाँ लाग्छ।'
'होइन, दाइ। पहिला त साठीमा हेरेको हो।'
आखिर, ऊ ७० रूपैयाँ नभई फिल्म चलाउँदिनँ भन्दै बाउँठिन थाल्यो।
सुनिलले पैसा जम्मा गर्‍यो। ७० रुपैयाँ पनि उठ्यो। पैसा रमेशको हातमा परेपछि, जेनेरेटर स्टार्ट भयो। बल्बभन्दा पहिला हाम्रो अनुहार झलमल बल्यो।
केटाहरूले अर्को फिल्म पनि भ्याउन सल्लाह गर्दै थिए, साउले भन्यो, 'ल ल हिँड्' फिलिम सुरु गरिदिन्छु।'
तलतिर गोठ, माथिल्लो तलामा भिडियो। हामी थोत्रो झर्‍याङ टेक्दै हामी माथि पुग्यौं। भुइँमा पराल ओछ्याएर त्यसमाथि सुकुल राखिएको थियो। जुत्ता खोल्न परेन। हामी एउटा टेबुलमाथि राखिएको स्त्रि्कनतिर हेर्न थाल्यौं। स्त्रि्कन झिर्रझिर्र भयो। रमेशले दसको नयाँ नोट भिसिआरमा घुसार्‍यो। झिर्रझिर्र बन्द भो, सुरु भो फिलिम - फस्ट लभ लेटर। आफ्नै देशकी हिरोइन मनिÈा कोइराला, त्यसै राष्ट्रियता जागेर आयो। धेरैको राष्ट्रियता जाग्यो, तर आफ्नो मचमची। निधार गह्रुंगो भएर तलतिर तन्कियो। भिडियोको स्त्रि्कन कहिले तनक्क तन्किन्थ्यो, त कहिले खुम्चिन्थ्यो। फिल्ममा खलनायकले हिरोमाथि प्रहार गर्दा हात तन्किएर आफूतिर आएझैं लाग्थ्यो।
कता भागूँ?
फिल्मको बीचतिर तल गोठका गाईगोरु र भैंसी कराउन थाले। फिल्ममा खलनायकको संवाद थियो, 'यो मेरो सिकार हो।'
पछाडिबाट फेरि त्यही संवाद दोहोरियो, 'यी पनि मेरा सिकार हुन्।'
पछाडि एक हुल प्रहरी थिए, डरलाग्दा। तिनले टर्चको उज्यालो हाम्रो अनुहारतिर फ्याँके। सबैका ओठमुख सुके। आफ्नो त च्यापुको भित्री भाग पहिल्यै सुकिसकेको थियो।
'
'भाग'।' सुनिल बेस्मारी कराउँदै भ्यात्त भुइँतिर हाम फाल्यो।
'एई' नभाग'।' पुलिस पनि करायो।
अनि त के भो, के भो। मानौं, मौरीको गोलामा ढुंगा बजारियो, हामी मौरी यताउता ठोक्किँदै उड्यौं। कति तल गोबरको थुप्रोमा पछारिए। भैंसीको सिङ कतिका डडाल्नामा बजारिए। म भने गोरुको जुरोमा ठोक्किएर भुइँमा पछारिएँ।
'आमै' मरेँ नि।' रतनको आर्तनाद सुनेजस्तो पनि लाग्यो।
कोही कता कोही कता। आफू त कान्लैकान्ला।
हुत्तिादाहुत्तिँदै कुन बाटोले आफूतिर तान्यो थाहा भएन। फेरि जहाँ टेक्यो, त्यहीँ धर्ती भास्सिन थाल्यो। सडकै-सडक दगुर्दा आकासमा चन्द्रमा पनि सँगसँगै दगुरिरहेको थियो। मैले धेरै पछि थाहा पाएँ, मेरा पछिपछि त रतन पनि दगुरिरहेको रै'छ, आतंकित।
'कता जानी?' ऊ चिच्यायो।
'दगुर।' म कराएँ।
मलाई पनि थाहा थिएन, कता पो हो जानी।
बाटो जताजता घुम्थ्यो, हामी त्यतै घुमिरहेका थियौं। पछाडि प्रहरी त थिएनन्, तैपनि तिनको भुतपछि नै थियो। छातीबीचबाट चकिर्नेगरी फुलिरहेको थियो भने मुटु अगुल्ठोझैं तातिरहेको थियो। पसिना त गालाभरि चिप्लेटी खेलिरहेका थिए, एकपछि अर्को। गाउँमा बेस्मारी कुकुर भुकिरहेका थिए। सालघारीमा स्याल कराइरहेका थिए। बाटामा गुजुुप्प परेका बाँसघारी आइपुग्थे। बाँसघारी आइपुग्दा मेरो हंस चिसो हुन्थ्यो, बासका लिंगा निहुरेर सर्पझैं गोडामा बटारिन आइपुग्थे।
आकासतिर फर्किनै हुँदैनथ्यो, फर्कियो कि चन्द्रमा तलतल आइपुग्थ्यो। खस्छ कि क्या हो? पर' बत्ती बलेजस्तो लाग्यो, म त्यतै मोडिएँ। हो, घर नै रैछ। सुनसान थियो, सबै सुतेछन् कि क्या हो? घरकै नजिक पुग्दा एउटा कुकुर कानका जाली नै च्यातिनेगरी भुक्दै पिडौलामा मुख जोत्न आइपुग्यो।
हे प्रभु!
कुकुरको मुख पनि कति ठूलो हो?
म बेस्मारी चिच्चाएँ।
मेरो चिच्चाहट सुनेर 'धुर'धुर' घरभित्रबाट एकजना अधबैंसे मानिस हातमा लालटिन बोकेर बाहिर निस्किए। कुकुर आँगनको डिलतिर दगुर्‍यो। उनले लालटिनको उज्यालोमा हामीतिर हेरे, देखे - असिनपसिन काँतर दुई फुच्चे।
'काँबाट आएका हौ?' उनले सोधे, 'यत्ति राति?'
हामी बोले पो!
'काँ जाने हौ?'
मेरो रुन्चे आवाज, 'कटाक्षे।'
'कस्का छोरा हौ?'
'चपाईं डाक्टरका।'
उनले बालाई चिन्दा रैछन्। र, बास दिए, आँटीमा। भात पनि खान दिएजस्तो लाग्छ, र पनि भोकले पेट बटारिरह्यो।
थकित रतन एकछिनमै निदायो। म भने अबेरसम्म निदाउन सकिनँ। उत्तानो पल्टिँदा चन्द्रमा ठिक आँखामाथि झुन्डिएको देखिन्थ्यो, तर त्यो तलतल झर्थ्यो, रफ्तारमा। लौ ठोक्कियो-ठोक्कियो, मुटु त पूरै हिउँझैं चिसिन्थ्यो। एउटा चिसो कम्पन पाइतालादेखि तालुतिर सर्थ्यो। छुलुक्क पिसाब आउलाजस्तो हुन्थ्यो।
रतनले एकछिन पछि घुर्न सुरु गर्‍यो। म भने रातभर दुवै हातले चन्द्रमा थामेर उत्तानो परिरहेँ। घरमालिकले ओढ्नलाई एउटा कम्मल दिएका थिए, बिहानपख्ख त्यसले चिसो छल्ल सकेन। चिसोले हो कि केले हो, मेरो टाउको टनटनी दुखिरहेको थियो।
'एई उठ्'।' मैले सुस्त रतनका काँध हल्लाएँ।
रतन झस्किँदै उठ्यो। उसले हाई गर्दै मुख बेस्मारी बिगार्‍यो। घरभित्र मसिनो गुनगुन थियो। रतन र म बिरालो चालमा उठ्यौं र फुत्त सडकतिर निस्कियौं। काखीमा हात च्यापेर कटाक्षेतिर लम्कियौं। आँखा भने अझै तिर्मिराइरहेका थिए।
कटाक्षे पुग्नुअघि नै बतासझैं हल्ला फैलिसकेको थियो - रातभर फुच्चेहरूले भाङ खाएर थारू गाउँ छिचोले।
बल्ल मैले थाहा पाएँ, रातभर चन्द्रमा किन खस्यो?
मुला! सुनिलले खुवामा टन्न गाँजा मिसाएको रैछ। धेरै केटाहरू त राति नै घर पुगेछन्। हामी छुटेछौं। को-को कता छन्, अहिले नै थाहा हुने कुरा भएन। बजार पस्नेबित्तिकै एकदुई जना केटाहरूले अमौरीखोलामा 'डाइफ' हानेको भने थाहा भो।
फटेहाल घर पुग्दासम्म मेरा ओठ काप्न थालिसकेका थिए। बा र आमा अगेनाछेउ हुनुहुन्थ्यो। म लुसुक्क पसेँ।
'ल' आयो' यसलाई मुड्क्याउनुस् त।' आमाले दाह्रा किट्नुभो।
'काँ गाथिस्' रातभरि?' बा उठ्नुभो।
'फ.. फ..फ.. फिलिम हेर्न।' मैले टाउको निहुराएँ। त्यही निहुरिएको टाउकाको घुच्चुकमा बाले मुड्की बजार्नुभो। म थुचुक्क बसेँ - दिउँसै तारा पनि खसे।
'
' अब त ती दिन लोककथा भइसकेका छन्, जसलाई कसैले सुनाउँदैन।